Systemy oświetlenia biur - cz. 1

W zurbanizowanej przestrzeni miasta jednym z powszechnych miejsc pracy człowieka jest biuro, miejsce pracy umysłowej.

Pracują tam tysiące mieszczuchów, nierzadko od świtu do późnej nocy, za dnia i po zmroku. Właśnie wtedy szklane ściany biurowców rozbłyskują tysiącem świateł.

Pomieszczenie biurowe trudno jednoznacznie zdefiniować pod względem przestrzennym. Może to być równie dobrze nowoczesne, rozległe biuro wielkiej firmy korporacyjnej w pomieszczeniach o strukturze otwartej, biura średniej wielkości mieszczące się w oddzielnych pojedynczych pokojach z pomieszczeniami do pracy i pokojami konferencyjnymi, mała firma adwokacka, doradcza lub handlowa, a także biuro domowe w eleganckim apartamencie, domu prywatnym lub zwykłym mieszkaniu.

W myśl zasady „zadowolony pracownik pracuje lepiej” pracodawcy coraz częściej dążą do stworzenia w pomieszczeniach biurowych możliwie komfortowych warunków pracy. Składają się na to wspólnie: systemy wentylacji, klimatyzacji, akustyka, rodzaj i usytuowanie stanowisk pracy, mebli i ścian. Niezmiernie ważnym elementem tworzącym ergonomiczne środowisko pracy biurowej jest także właściwe oświetlenie. Realizujący je system oświetleniowy będzie się składał z różnorodnego sprzętu – opraw oświetleniowych, źródeł światła, systemów zasilania i sterowania. U podstaw wyboru środków technicznych zawsze powinien być jednak świadomie zamierzony efekt oświetleniowy polegający na zagwarantowaniu maksymalnego komfortu widzenia, odpowiedniego do rodzaju aktywności prowadzonej w przestrzeni biura oraz wykreowaniu elastycznego i przyjemnego środowiska świetlnego spełniającego różnorodne potrzeby.


Warunki oświetleniowe

Większość biur rozpoczyna pracę rano, gdy przez okna do pomieszczeń dociera naturalne światło dzienne. Z powodu zbyt małej liczby okien, ukształtowania przestrzennego pomieszczeń lub po prostu złych warunków atmosferycznych, ilość światła naturalnego bywa jednak niedostateczna dla zapewnienia właściwych warunków widzenia. Wtedy, nawet w dzień, używane jest oświetlenie sztuczne. Coraz częściej praca w biurach przeciąga się aż do późnych godzin wieczornych. Gdy brakuje już światła naturalnego, możliwość pracy jest w pełni uzależniona od oświetlenia sztucznego. Najczęstszym miejscem pracy w biurze jest biurko. Tradycyjne czy nowoczesne - w formie bardziej podobnej do stołu, zawsze posiada blat. To właśnie na nim i na leżących tam przedmiotach skupia się wzrok pracownika. W większości nowoczesnych biur używa się też współczesnych narzędzi pracy. Są nimi komputery. Interfejsami komunikacji człowieka z komputerem są monitory. Ich ekrany, o ustawieniu zbliżonym do pionowego, mają najczęściej gładką powierzchnię, łatwo odbijającą promieniowanie świetlne. Sprzyja to tworzeniu szkodliwych, jaskrawych odbić przedmiotów o dużej luminancji znajdujących się w pobliżu. W ekranach monitorów komputerowych mogą odbijać się jasne okna i świecące oprawy oświetleniowe. Takie odbicia w znacznym stopniu przeszkadzają w rozpoznawaniu obrazów i tekstów na monitorze, powodują zmęczenie i zwiększają liczbę popełnianych błędów. Najbardziej typowe biurowe zadania polegające na czytaniu i pisaniu, wykonywane są zatem na dwóch płaszczyznach, poziomych blatach biurek i pionowych ekranach komputerowych. Oświetleniowcy nazywają te płaszczyzny powierzchniami pracy wzrokowej. Parametry ich oświetlenia są szczególnie ważne. Innymi płaszczyznami o krytycznym znaczeniu w pomieszczeniach pracy biurowej są: sufit, ściany i powierzchnie mebli biurowych. W obszarach komunikacyjnych, np. korytarzach i pomieszczeniach recepcyjnych, najważniejszą płaszczyzną roboczą, dla której zazwyczaj muszą być zapewnione wymagane warunki oświetleniowe jest przede wszystkim podłoga.



Oświetlenie w zależności od typu przestrzeni biurowej

Ze względu na niektóre specyficzne wymagania, każdy typ przestrzeni biurowej potrzebuje nieco innego oświetlenia. Głównymi typami biur są:

- biura indywidualne,
- biura wydzielone (wyspowe),
- biura pracy grupowej,
- biura o przestrzeni otwartej,
- biura techniczne,

Innymi typami wnętrz spotykanych w obiektach biurowych są:

- hole,
- recepcje,
- pokoje do spotkań,
- sale konferencyjne,
- pokoje szkoleniowe,
- pomieszczenia gospodarcze.


Biura indywidualne

Biura indywidualne to pojedyncze pokoje przeznaczone do pracy jednej osoby, takie jak biura prywatne w strukturze korporacyjnej lub biura profesjonalne – kancelarie prawnicze itp.Ogólnie biura indywidualne można usystematyzować jako:

- biura robocze, małych i średnich rozmiarów, przeznaczone dla osób prowadzących różnego rodzaju prace biurowe,
- biura kierownicze, na ogół rozmiarów, w których pracują osoby z kadry kierowniczej firm.

Różnorodność prac biurowych, jakie mogą być prowadzone w biurach indywidualnych sprawia, że ich użytkownicy powinni mieć możliwość indywidualnego doboru intensywności oświetlenia i jego rozkładu we wnętrzu w zależności od własnych potrzeb i upodobań. W związku z tym organizacja oświetlenia powinna być bardzo elastyczna, aby umożliwić jego zmiany dzięki oddzielnemu załączaniu i ściemnianiu poszczególnych opraw oświetleniowych. Biura robocze lub inaczej operacyjne, chociaż mogą one być przeznaczone do różnych zajęć, charakteryzują się tym, że ich użytkownicy mają możliwość wyboru poziomu i dystrybucji światła odpowiednio do ich własnych potrzeb związanych z wykonywanymi aktualnie pracami wzrokowymi, bez konieczności uzgadniania z innymi użytkownikami. Oświetlenie w takich biurach musi być bardzo elastyczne, aby umożliwić zmianę siły oświetlenia i jego dystrybucji w poszczególnych miejscach pomieszczenia. Do tego celu pomieszczenia biur roboczych powinny być wyposażone w odpowiednią liczbę i rodzaj opraw oświetleniowych pozwalających na regulację ilości i dystrybucji światła w przestrzeni, dzięki indywidualnemu wyłączaniu lub przyciemnianiu. Takie pomieszczenia są zwykle małe i wyposażane w standardowe meble. Stanowiska pracy powinny być tu usytuowane w pobliżu okien. Oświetlenie ogólne biur roboczych może być zrealizowane przy użyciu opraw z pośrednim, bezpośrednio-pośrednim lub rozproszonym rozsyłem światła. Warto uświadomić sobie, że w tych stosunkowo niewielkich pomieszczeniach oświetlenie sufitu i odbicie światła od ścian może wywołać korzystne poczucie powiększenia przestrzeni i zapewnić zrównoważenie luminancji powierzchni widocznych w otoczeniu. Do oświetlania ogólnego biur roboczych używa się na ogół:

- lamp podłogowych świecących w kierunku sufitu i oświetlających pośrednio płaszczyznę roboczą po rozproszonym odbiciu światła od stropu pomieszczenia, - opraw ściennych,

- pojedynczych zwieszanych opraw oświetleniowych ze świetlówkami liniowymi lub modułowych systemów zwieszanych do świetlówek, często łączonych z innymi źródłami światła, na ogół z bezpośrednim lub bezpośrednio-pośrednim rozsyłem światła.

Oświetlenie miejscowe realizowane jest przy użyciu lamp biurkowych świecących bezpośrednio na płaszczyznę roboczą. Biura zarządu mają zwykle większe rozmiary, lepsze umeblowanie i przestrzeń do przyjmowania gości. Dlatego przy ich oświetlaniu zwraca się większą uwagę na oprawę wizualną, niż na wydajność pracy wzrokowej. Można to osiągnąć stosując oświetlenie dekoracyjne oprócz ogólnego i miejscowego. Do tego celu stosuje się często oprawy z żarówkami halogenowymi, mimo że zużywają one więcej energii elektrycznej niż świetlówki.


Damian Rośleń
Marek Kołakowski
brilux.pl